EMiGRA

Festiwal Filmowy Berlinale obchodzi w tym roku swoje 69 urodziny. W trakcie 10 dni, od 7 do 17 lutego 2019, można było zobaczyć „tylko” 160 premier, z czego 17 filmów fabularnych w konkursie głównym.

W tym roku polska kinematografia nie wystawiła zbyt wielu reprezentantów naszego kraju, a większość z filmów „polskiego pochodzenia” miała emigracyjne korzenie. Zaczynając od głównego polskiego faworyta w Berlinie „Obywatela Jonesa” – koprodukcji polsko-angielsko-ukraińskiej, w reżyserii Agnieszki Holland. Wyjątkowo trafnie został przetłumaczony anglojęzyczny tytuł tego filmu – „Mr. Jones”, ponieważ Gareth Jones, dziennikarz i doradca rządu Wielkiej Brytanii w latach 30. ubiegłego stulecia, był przykładem prawdziwego obywatela, który wałczył o sloganową sprawiedliwość społeczną. Jako jedynemu dziennikarzowi z Zachodu, udało się mu dotrzeć na Ukrainę i przeżyć Hłodomor czyli Wielki Głód, którym Stalin zamordował około 10 milionów ludzi. Jones po powrocie do Anglii próbował nagłośnić ten fakt na arenie międzynarodowej, ale dla utrzymania dobrych stosunków dyplomatycznych z Rosją, otrzymał polecenie zdementowania przedstawionych informacji. Na konferencji prasowej po premierze filmu, na której najwięcej było dziennikarzy ukraińskich i rosyjskich, Agnieszka Holland pokreśliła, że „nie ma demokracji bez wolnych mediów”. „Obywatel Jones” jest filmem wyjątkowo trafnie dobranym do politycznego charakteru festiwalu Berlinale. Szkoda, że nie doceniono go podczas przyznawania nagród, chociaż został pozytywnie oceniony przez media niemieckie.

Dobrze, że poza tym jednocześnie ponadczasowym i historycznym filmem fabularnym, było jeszcze kilka akcentów polskich na tegorocznym Berlinale. Do sekcji Generation, poświęconej kinu młodego widza, zakwalifikowała się animacja Joli Bańkowskiej pt. „Story” – opowiadająca życie współczesnego człowieka, spędzającego większość czasu przed ekranami rożnych urządzeń elektronicznych. Jola Bańkowska skończyła warszawską Akademię Sztuk Pięknych, ale mieszka na stale w Londynie, „Story” jest jej debiutem filmowym.

Na stałe za granicą mieszka też kolejny twórca polskiego pochodzenia, którego film miał swoją premierę w ramach ciekawej sekcji, jaką są filmy krótkometrażowe tzw. Berlinale Shorts. „All on a Mardi Gras Day” to dokument produkcji amerykańskiej, w reżyserii Michała Pietrzyka i ze zdjęciami Gabriela Bienczyckiego. Jego główny bohater, ciemnoskóry Demond Melancon, cały rok przygotowuje swój kostium na tradycyjną paradę, odbywającą się raz w roku w Nowym Orleanie. Przez ten jedyny dzień w roku Demond, przebrany w barwne pióra niczym wielki ptak, chodzi pokrzykując: „Jestem wielkim szefem, nie mogę przegrać”. Miło było spotkać po premierze filmu na Berlinale świetnie mówiącego po polsku Michała Pietrzyka, który ze swoim ojcem – Zbigniewem Pietrzykiem organizuje Festiwal Polskich Filmów w Seattle.

Wzruszające było spotkanie z publicznością Sofi Bohdanowicz – Kanadyjki, która zrealizowała nieco eksperymentalny film na podstawie listów swojej babci – poetki Zofia Bohdanowiczowej, napisanych do pisarza Józefa Wittlina w latach 50/60. Młoda reżyserka przyznała, że poprzez te listy chciała poznać bliżej swoją nieżyjącą już babcię jako artystkę i kobietę. Sophia nie umie mówić po polsku, ale tuż po premierze filmu wybiera się po raz pierwszy do Warszawy, gdzie urodziła się jej babcia.

Jak widać, wszystkie drogi z Berlina prowadzą do Polski, bo przecież babcią przewodniczącej tegorocznego jury konkursu głównego – Juliette Binoche – była polska aktorka teatralna z Częstochowy Julia Helena Młynarczyk, po której zresztą Juliette odziedziczyła imię i z pewnością pasję aktorską, a może też urodę i talent?

z Berlina Agata Lewandowski

Jakub Gierszał – miedzy Hamburgiem i Toruniem

W 2017 roku Jakub Gierszał jako wyjątkowo zdolny aktor młodego pokolenia zagrał główne role w trzech filmach konkursowych festiwalu filmów fabularnych w Gdyni – w Najlepszym w reżyserii Łukasza Pałkowskiego, Zgodzie w reżyserii Macieja Sobieszczańskiego i Pomiędzy słowami w reżyserii Urszuli Antoniak. W tym ostatnim rola młodego berlińskiego prawnika polskiego pochodzenia została specjalnie dla niego powtórnie w scenariuszu przepisana. I nie stało się to przypadkiem, ponieważ Gierszał z rodzicami mieszkał prawie od urodzenia w Hamburgu. Po jedenastu latach wrócił ze swoją matką do Torunia, ale jego ojciec Marek Gierszał pozostał w Niemczech, gdzie do tej pory pracuje jako reżyser filmowy, teatralny i aktor. Ostatnio Marka Gierszała można zobaczyć na deskach teatru Komödie am Kurfürstendamm w sztuce Jacobowsky und der Oberst. Mówi, że czuje się Polako-Niemcem, kocha oba narody, identyfikuję się z oboma narodami, ale także wstydzi się za oba narody, a dzięki emigracji może spojrzeć z dystansu na polską i niemiecką ojczyznę, i właśnie to spojrzenie wzbogaca go w sensie twórczym. Jakub Gierszał podobnie jak jego ojciec ukończył Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Krakowie. Zadebiutował w 2009 roku grając zbuntowanego rockmana – Kazika, w filmie Wszystko, co kocham w reżyserii Jacka Borcucha. W 2011 wcielił się w rolę Dominika – licealisty z bogatej rodziny, który tragicznie uzależnia się od świata wirtualnego w filmie Sala samobójców. Za tę kreację otrzymał nagrodę im. Zbyszka Cybulskiego. Rok później przyznano mu na 62. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym Berlinale nagrodę Shooting Star European Film Promotion, która ma być oknem na świat dla młodych, utalentowanych aktorów europejskich. W 2013 roku zagrał główne role w dwóch niemieckojęzycznych filmach postać Maximiliana w Mrocznym świecie (Finsterworld) Frauke Finsterwalder oraz Felixa w produkcji Diabeł z trzema złotymi włosami (Der Teufel mit den drei goldenen Haaren) Marii von Heland. Podczas ostatniego festiwalu w Gdyni wizerunek Jakuba Gierszała w najnowszych produkcjach fabularnych takich jak Pokot Agnieszki Holland nie schodził z ekranu kinowego. Pomimo tego nie dostał żadnej nagrody, co podobno wynika ze specyfiki polskiej branży filmowej, w której na nagrodę młody aktor musi sobie kilka lat porządnie zasłużyć. Jakub Gierszał mówi bez akcentu po niemiecku, ale czuje się Polakiem. Podkreśla, że kiedy słyszy słowo „patriotyzm” nasuwa mu się skojarzenie: „polityka” i nabiera podejrzeń. Najważniejszy jest dla niego człowiek, szacunek dla pochodzenia i wolności. Uważa, że w patriotyzmie zawiera się też dbałość o jutro i współpraca. Może właśnie dlatego z chęcią zgodził się na współpracę z Urszulą Antoniak, która wyjechała do Holandii 25 lat temu i podobnie jak on kiedyś za sprawą rodziców wie, co znaczy być emigrantem.

Urszula Antoniak – pomiędzy Amsterdamem i Warszawa

Urszula Antoniak jest absolwentką Wydziału Radia i Telewizji im. Krzysztofa Kieślowskiego Uniwersytetu Śląskiego i holenderskiej akademii filmowej Nederlandse Film en Televisie Academie (NFTA) w Amsterdamie. Co ciekawe na polskich portalach jest określana jako holenderski reżyser, a na zagranicznych jako polski filmowiec. W 2006 roku Holandii zrealizowała komedię imigracyjna Holenderski dla początkujących. Jej artystyczny film Strefa nagości poruszał w bardzo emocjonalny sposób problemy integracji a bardziej jej braku, pomiędzy Holendrami i czarnoskórymi emigrantami. Fabuła w reżyserii Antoniak Nic osobistego zdobyła 5 nagród na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Locarno. Antoniak po tylu latach za granicą “czuje się w domu” w Amsterdamie. W wywiadach tłumaczy polskim odbiorcom, że na emigracji po prostu się żyje, stara się zintegrować, żeby żyć normalnie, a proces emigracyjny to wieloletnia konfrontacja z otoczeniem. Polska to dla niej specyficzny kraj, gdzie wszystko jest fikcją. Antoniak podkreśla, że robi filmy o rzeczach, które zna i dlatego chciała zrealizować Pomiędzy słowami, w którym wróciła do swoich polskiego elementu.

Pomiędzy słowami – miedzy Berlinem a gdzieś w Polsce

28 letni Michael, pracuje jako prawnik w Berlinie, przyjaźni ze swoim szefem 34-letnim Franzem, który zleca mu prowadzenie sprawy emigracyjnej czarnoskórego poety z Afryki. Niespodziewanie odwiedza go ojciec z Polski, z którym nie miał prawie nigdy kontaktu. Michael w tym momencie staje się Polakiem – Michałem i zaczyna mówić po polsku. Przez weekend próbuje przybliżyć się do ojca, odszukać swoja tożsamość, odpowiedzieć sobie kim jest, co w efekcie powoduje jeszcze większe wyobcowanie. Pomiędzy słowami to historia wielopłaszczyznowa, w której główny bohater konfrontuje się z krajem swojego pochodzenia – Polską, sprawdza czy odbierany jest w Niemczech już jako Niemiec, a w lirycznych scenach próbuje dowiedzieć się czy jest akceptowany wśród czarnoskórych emigrantów. Michael jest w środku społeczności emigrantów ale jednocześnie nie możne z niej wyjść i w związku z tym żyje w stanie bycia pomiędzy. Oglądając czarno – białe kadry Berlina widać, że nagrodzony na festiwalu w Gdyni Złotymi Lwami operator Lennert Hillege zakochał się w tym mieście i jego dawnej wizji z Symfonii wielkiego miasta Ruttmanna. Ostatnia scena jest odpowiedzią na poszukiwania poczucia przynależności Michela. Myślę, że większość emigrantów podobnie odnajduje swoje miejsce za granicą tak jak główny bohater Pomiędzy słowami. Dlatego, też najnowszy film Antoniak nie do końca bywa rozumiany przez Polaków z Polski, którym takie problemy są obce. Niestety często się zdarza, że polscy twórcy z zagranicy nie mogą się przebić do stricte polskiej widowni, a także zdobyć uznania grona polskich filmowców dopóki nie zostaną uznani na świecie. Tymczasem film Antoniak został już doceniony na innym kontynencie i zdobył nagrodę Złotego Kangura przyznawaną przez australijskich dystrybutorów kinowych. Pomiędzy słowami to stricte autorski, bardzo osobisty film Urszuli Antoniak jako reżyserki i autorki scenariusza. W trakcie konferencji prasowej na festiwalu w Gdyni Antoniak podkreślała przy tym, że nie jest to film polityczny. Parze odtwórców głównych ról – syna i ojca – Jakubowi Gierszałowi i Andrzejowi Chyrze towarzyszy na ekranie oryginalna i charakterystyczna osobowościowo Justyna Wasilewska oraz niemiecki aktor Christian Löber. Producentem “Pomiędzy słowami” jest Opus Film, firma odpowiedzialna między innymi za produkcję “Idy” Pawła Pawlikowskiego.

Jako berlińska warszawianka od prawie 30 lat, polecam serdecznie obejrzenie Pomiędzy słowami wszystkim niemieckim, a szczególnie berlińskim Polakom czy też polskim Niemcom, bez względu na to kto jak siebie określa. Widzom niemieckojęzycznym proponuje także obejrzenie tego bardzo berlińskiego filmu, żeby mogli zobaczyć nasze szczere przywiązanie do miast, w których razem z nimi jako emigranci żyjemy.

Agata Lewandowski

Jakub Gierszał – zwischen Hamburg und Toruń

2017 spielte der außergewöhnlich talentierte junge Schauspieler Jakub Gierszał Hauptrollen in drei Filmen, die an Filmwettbewerb in Gdynia teilgenommen haben – in Najlepszy (Der Beste) in Regie von Łukasz Pałkowski, Zgoda  (Frieden) in Regie von  Maciej Sobieszczański und  Pomiędzy słowami (Beyond Words) in Regie von Urszula Antoniak. In dem Letztgenannten wurde die Rolle eines jungen Rechtsanwalts polnischer Herkunft für ihn umgeschrieben. Es war kein Zufall,  da Gierszał mit seinen Eltern fast von der Geburt an in Hamburg  lebte. Nach elf Jahren kam er mit seiner Mutter nach Toruń zurück, sein Vater Marek Gierszał blieb in Deutschland, wo er bis heute als Film- und Theaterregisseur und Schauspieler arbeitet. Zuletzt konnte man Marek Gierszał auf den Brettern des Theaters Komödie am Kurfürstendamm in dem Stück  Jacobowsky und der Oberst sehen.  Er sagt, dass er sich gleichzeitig als Pole und als Deutscher fühlt, er liebt beide Völker und identifiziert sich mit ihnen. Allerdings schämt er sich auch für beide Völker, die Emigration ermöglicht ihm eine gewisse Distanz bei der Betrachtung sowohl der polnischen als auch der deutschen Heimat und trägt dadurch zu seiner künstlerischen Vielfältigkeit bei. Jakub Gierszał absolvierte genauso wie sein Vater die Staatliche Theaterhochschule in Kraków. Er debütierte als Schauspieler 2009 in der Rolle des Rebellen und Rockers Kazik im Film Wszystko, co kocham (Alles, was ich liebe) in Regie von  Jacek Borcuch.  W 2011 verkörperte er Dominik – einen Oberschüler, der im Film Sala samobójców (Saal der Selbstmörder) in eine tragische Abhängigkeit von der virtuellen Welt gerät. Für diese Rolle erhielt er den Zbyszek Cybulski Preis für junge Schauspieler. Ein Jahr darauf erhielt er während des 62. Internationalen Filmfestivals in Berlin die als Fenster zur Welt für junge, talentierte europäische Schauspieler geltende Auszeichnung „Shooting Star European Film Promotion“. 2013 spielte er zwei Hauptrollen in deutschsprachigen Filmen – den Maximilian in „Finsterworld“ von Frauke Finsterwalder  und den Felix in der Produktion „Der Teufel mit den drei goldenen Haaren“ von Maria von Heland.  Auf dem letzten Filmfestivals in Gdynia konnte man das Gesicht von Gierszał immer wieder in den neusten Kinoproduktionen, so z. B. in Pokot (Die Sput) von Angieszka Holland auf der Leinwand sehen. Diese Tatsache änderte nichts daran, dass er keine Auszeichnung erhielt, was höchstwahrscheinlich mit der Spezifik der polnischen Filmbranche zusammenhängt, in der ein junger Schauspieler sich einige Jahre lang behaupten muss.  Zwar spricht Jakub Gierszał ein akzentfreies Deutsch, dennoch fühlt er sich als ein Pole. Er betont wiederholt, dass der Klang des Wortes „Patriotismus“ bei ihm automatisch eine Assoziation mit der „Politik“ hervorruft und ihn misstrauisch macht.   Für ihn steht der Mensch sowie Respekt für seine Herkunft und Freiheit im Mittelpunkt. Er glaubt, dass der Begriff „Patriotismus“ auch die Sorge um die Zukunft und Zusammenarbeit beinhaltet. Wahrscheinlich aus diesem Grund ließ er sich gern auf die Zusammenarbeit mit Urszula Antoniak, die vor 25 Jahren nach Holland emigrierte und genauso wie er dank seinen Eltern erfahren hat, was es bedeutet, in der Fremde zu leben, ein.

Urszula Antoniak – zwischen Amsterdam und Warszawa

Urszula Antoniak  absolvierte die Krzysztof-Kieślowski-Fakultät für Radio und Fernsehen an der Uniwersytet  Sląski (Schlesische Universität in Kattowitz)  und die holländische Nederlandse Film en Televisie Academie (NFTA) in Amsterdam. Interessant ist die Tatsache, dass sie in den polnischen Medien als eine holländische Regisseurin und im Ausland als polnische Regisseurin fungiert. 2006 realisierte sie in Holland eine Komödie über das Emigrantenmilieu  Holländisch für Anfänger. Ihr Kunstfilm Nude Area erzählt auf eine sehr emotionale Art und Weise von den Problemen der (kaum stattfindenden) Integration zwischen Holländern und den dunkelhäutigen Migranten.  Ein weiterer Film in Regie von Antoniak – Nothing Personal gewann fünf Preise in dem Internationalen Filmfestival in Locarno. Antoniak fühlt sich nach langen Jahren der Emigration in Amsterdam zu Hause. In Interviews erklärt sie dem polnischen Publikum, dass man in der Fremde einfach lebt und versucht, sich zu integrieren, um normal leben zu können. Der Prozess, den jeder Emigrant durchläuft, bedeutet eine langjährige Konfrontation mit der Umgebung. Polen ist für die ein besonderes Land, in dem alles fiktiv ist. Antoniak betont, dass ihre Filme von Sachen erzählen, die sie kennt. Deswegen wollte sie Beyond Words realisieren – ein Werk, in dem sie auf ihr polnisches Element zurückkam.

Beyond Words

Zwischen den Worten – zwischen Berlin und irgendwo in Polen

Der 28-jährige Michael arbeitet als Anwalt in Berlin und ist mit seinem Chef, dem 34-jährigen Franz befreundet.  Der beauftragt Michael mit der ausländerrechtlichen Angelegenheit eines dunkelhäutigen Poeten aus Afrika. Ganz unerwartet bekommt Michael einen Besuch seines Vaters aus Polen, zu dem er kaum Kontakt hatte.  Michael verwandelt sich durch diese Begegnung in einen Polen – er wird zu Michał und fängt an, Polnisch zu sprechen. Während des gemeinsamen Wochenendes versucht er, seinem Vater näher zu kommen sowie die eigene  Identität und eine Antwort auf die Frage, wer er ist, zu finden. Das Resultat dieser Suche ist ein verstärkt empfundenes Gefühl der Entfremdung. Beyond Words spielt sich auf mehreren Ebenen ab, die Hauptfigur wird mit dem Land seiner Herkunft – Polen konfrontiert. Darüber hinaus versucht Michael herauszufinden, in wie weit er in Deutschland als ein Deutscher wahrgenommen und akzeptiert wird. In den lyrischen Filmsequenzen versucht er herauszufinden, ob er von den dunkelhäutigen Emigranten akzeptiert wird. Michael befindet sich inmitten von Emigranten und findet gleichzeitig keinen Weg, um dieses Milieu zu verlassen – er ist in der Schwebe.

Beim Betrachten der schwarz-weißen Aufnahmen Berlins weiß man sofort, dass der mit dem Goldenen Löwen des Filmfestivals in Gdynia ausgezeichnete Kameramann Lennert Hillege dieser Stadt und ihrer früheren Vision aus Der Sinfonie der Großstadt von Ruttmann verfallen ist. Die letzte Szene liefert die Antwort auf Michaels Suche nach dem Zugehörigkeitsgefühl. Ich glaube, dass die Mehrheit der Emigranten ihren Platz in der Fremde auf dieselbe Art findet wie er. Der Film von Antoniak wird von den Zuschauern in Polen nicht ganz verstanden – diese Problematik ist ihnen fremd. Leider passiert es häufig, dass die polnischen Künstler aus dem Ausland das polnische Publikum nicht erreichen und Anerkennung ihrer polnischen Filmkollegen nicht genießen können,  solange sie in der Welt nicht anerkannt werden. Währenddessen wurde der Film von Antoniak bereits auf einem anderen Kontinent ausgezeichnet, er erhielt das Goldene Känguru, den Preis des australischen Filmvertriebs. Beyond Words ist ein Autorenfilm, ein sehr persönlicher Film von Urszula Antoniak als Regisseurin und Drehbuchautorin. Während der Presskonferenz des Filmfestivals in Gdynia betonte Antoniak, dass der Film keinesfalls politisch ist. Die Hauptfiguren des Films – Sohn und Vater – Jakub Gierszał  und   Andrzej Chyra werden von der originellen und charakteristischen Persönlichkeit von Justyna Wasilewska und dem deutschen Schauspieler Christian Löber begleitet. Der Opus Film, eine Firma, die u. a. durch die Produktion von „Ida“ von Paweł Pawlikowski  bekannt wurde, hat den Film produziert. Als jemand, der aus Warschau vor 30 Jahren nach Berlin kam, empfehle ich allen deutschen, insbesondere berliner Zuschauern den Film Beyond Words – ohne Rücksicht darauf, wie man sich selbst bezeichnet. Den deutschsprachingen Zuschauern empfehle ich den Film wegen seines berliner Charakters. Sie sollen sehen, wie tief wir  – Emigranten, die hier leben – uns der Stadt verbunden fühlen.

Agata Lewandowski

Wprawdzie w tym roku nie dostaliśmy Oscara, ale za to po 66 festiwalu filmowym Berlinale możemy powiedzieć – kolejny sukces. W zeszłym roku Małgorzata Szumowska dostała Srebrnego Niedźwiedzia za reżyserię filmu Body/Ciało, a w tym roku otrzymał go młody polski reżyser – Tomasz Wasilewski, za scenariusz filmu Zjednoczone stany miłości. To ciekawe, że Wasilewski, urodzony w 1980 roku i mający za sobą zaledwie dwa filmy pełnometrażowe – Płynące wieżowce i W sypialni, tak szybko zakwalifikował się do najlepszych reżyserów kina europejskiego.

Wasilewski przyznaje, że już od czasów liceum marzył o kinie. Za pierwszym razem nie dostał się do łódzkiej Filmówki i dlatego poszedł na reżyserię do Akademii Filmu i Telewizji w Warszawie. Jednak potem wrócił do Łodzi, gdzie skończył wydział produkcji filmowej. W 2004 roku wyjechał do Nowego Jorku, ale okazało się, że nie nadaje się na emigrację. Od 2007 pisze scenariusze do serialu Barwy szczęścia. Był asystentem Małgorzaty Szumowskiej przy realizacji jej filmu 33 sceny z życia. Polski zdobywca tegorocznego Srebrnego Niedźwiedzia szczerze mówi, że dotychczas pisał scenariusze „tylko po to, aby robić filmy”.

Kiedy myśli o kobietach, to ma w głowie przede wszystkim swoją matkę. Uważa, że koniec komunizmu więcej znaczył jako rewolucja społeczna dla kobiet niż dla mężczyzn. I dlatego zrobił film o tym, jaki wpływ miała rewolucja ustrojowa 1990 roku na cztery kobiety w rożnym wieku, mieszkające w blokowisku małego polskiego miasta. Młoda matka Agata (Julia Kijowska) rozpoczyna pozamałżeński romans, Iza (Magdalena Cielecka) – dyrektorka szkoły, sypia z ojcem swojej uczennicy. a nauczycielka Renata (Dorota Kołak) – fascynuje się piękną sąsiadką Marzeną (Marta Nieradkiewicz) – prowincjonalną królową piękności, której mąż pracuje w RFN. U progu tworzącego się kapitalizmu wszystkie te kobiety dążą do swojego uczuciowego spełnienia.

Dlaczego właśnie Wasilewski został zauważony przez międzynarodowe jury na Berlinale? Może dlatego, że pokazał zagubienie ludzi w świecie, które towarzyszy nam teraz ciągle; może dlatego, że w swoich filmach rezygnuje ze słowa na rzecz obrazu; może dlatego, że Zjednoczone stany miłości to uniwersalny film o kobiecej desperacji. Warto go zobaczyć, szczególnie mieszkając za granicą, żeby wrócić do czasów, z których się wyjechało.

Ale aby szybko przypomnieć sobie otaczającej nas dziś rzeczywistości, dobrze obejrzeć film, który otrzymał główną nagrodę na 66 Festiwalu Filmowym Berlinale – Fire at Sea w reżyserii Gianfranco Rosiego. Wygrana ta była do przewidzenia, ponieważ Berlinale to mocno zaangażowany politycznie i społecznie festiwal, a zdobywca Złotego Niedziwiedzia to opowieść o imigrantach z Afryki, zatrzymujących się na wyspie Lampedusa. Mityczna Lampedusa jest od wielu lat motywem filmowym jako symboliczna brama do Europy. Gianfranco Rosi pokazał dwa krzyżujące się tam światy. Losy afrykańskich uchodźców skonfrontował z życiem włoskiej rodziny rybaków zamieszkałych na wyspie. A wszystko pokazane zostało na tle morza, które jednych żywi, a innych zabija.

Oglądając zaledwie kilka filmów z tegorocznego festiwalu Berlinale można było poczuć się trochę jak na Bliskim Wschodzie i chociaż częściowo zrozumieć uciekających stamtąd ludzi. Film Houses without doors Avo Kaprealiana to historia bezsilności w stosunku do zbliżającej się do wojny, opowiedziana poprzez ujęcia, realizowane z balkonu mieszkania w jednej z dzielnic syryjskiego Aleppo. W inscenizowanym dokumencie In the last days of the City egipski reżyser Tamer El Said próbuje zrozumieć Kair – swoje rodzinne miasto, zmieniające się w przerażający dla niego sposób w przededniu rewolucji religijnej. W La route d’Istanbul belgijski reżyser Rachid Bouchareb przedstawia zmagania matki gotowej do przedostania się do objętej wojną Syrii, aby ratować swoją córkę, która przez facebook wstąpiła do ISI.

Nawet wśród twórców tych arabskich produkcji filmowych często pojawiają się polskie nazwiska. Jedno jest pewne – polscy filmowcy coraz bardziej liczą się w świecie. Do tej pory mianem wyjątkowych cieszyli się polscy operatorzy w Hollywood – tacy, jak Janusz Kamiński, Sławomir Idziak, Piotr i Witold Sobocińscy, Paweł Edelman czy Edward Kłosiński. Do starszej generacji światowych reżyserów o polskich korzeniach zalicza się Polańskiego, Holland i Kieślowskiego. Dzięki zeszłorocznemu Oscarowi Pawła Pawlikowskiego i Srebrnemu Niedźwiedziowi Małgorzaty Szumowskiej oraz tegorocznej nagrodzie za scenariusz na Berlinale dla Tomasza Wasilewskiego – młoda generacja polskich reżyserów wysuwa się na coraz wyższą pozycję międzynarodową.

Na koniec konferencji prasowej po rozdaniu nagród na tegorocznym Berlinale Tomasz Wasilewski powiedział: „Mam nadzieję, że oczy świata, przemysłu filmowego i dziennikarzy, a także widzów skierują się teraz na Polskę. Mamy fantastycznych filmowców, utalentowanych reżyserów, którzy robią dobre filmy; to jest moment Polski, oglądajcie polskie filmy!”

Agata Lewandowski (Berlin)